Social design is een methode waarbij participatie in de meest letterlijke betekenis van het woord centraal staat, zo stellen Maayke de Brouwer en Julie Hornix van strategisch designbureau Van Berlo. Dit bureau verzorgde in opdracht van Rijkswaterstaat en de gemeente Oirschot het social designtraject in Oirschot. Maayke: ‘Bij traditioneel omgevingsmanagement worden omwonenden en andere betrokkenen wel geïnformeerd over de plannen – bijvoorbeeld door middel van een informatieavond over een wegverbreding – maar hebben ze weinig invloed op de daadwerkelijke totstandkoming ervan. Bij social design bekijken we samen met de omwonenden hoe de plannen ervoor kunnen zorgen dat ook de omgeving – in dit geval het dorp Oirschot – er beter van wordt.’
Intensief en interessant
Inge Peters, adviseur omgeving bij het Rijkswaterstaatproject InnovA58 en in die hoedanigheid betrokken bij het social designtraject in Oirschot, erkent dat social design een heel andere manier van denken is. ‘Je gaat sámen met omwonenden en andere belanghebbenden aan de slag. Je kijkt veel meer naar de vraag achter de vraag en gaat in gesprek met mensen over hun zorgen, verwachtingen en wensen. Als Rijkswaterstaat zijn we vooral geneigd om allerlei informatie te zenden; bij social design moet je dat achter je laten en mensen echt aan het woord laten. Een heel intensief en interessant proces, waar in het geval van Oirschot hele mooie resultaten uit zijn voortgekomen.’
Een stem geven
Achterliggende gedachte bij de social designaanpak in Oirschot was dat Rijkswaterstaat en de gemeente Oirschot de bewoners van Oirschot een stem wilden geven in de ontwerpplannen. Julie: ‘We zijn eerst in gesprek gegaan met de gemeente en Rijkswaterstaat om het vraagstuk in kaart te brengen. Daarna hebben we – zonder Rijkswaterstaat en de gemeente – gesproken met ondernemers en inwoners. Bij een van die gesprekken sloeg echt de vlam in de pan. Er bleek best wel oud zeer te zitten bij de bewoners. Mensen vonden dat het schortte in de communicatie van Rijkswaterstaat en er was veel wantrouwen over de plannen voor de verbreding van de A58 en de inpassing ervan in de omgeving van Oirschot.’ Inge vertelt dat ze behoorlijk schrok van deze terugkoppeling. ‘Maar voor ons was dit uiteindelijk wel de reden om het écht anders te gaan doen. We wilden het wantrouwen met behulp van social design ombouwen in iets positiefs, in vertrouwen.’
Olympisch sportteam
Daarom werd de analogie van een Olympisch sportteam bedacht. ‘Ook een sportteam dat naar de Olympische Spelen gaat, heeft vertrouwen nodig om wedstrijden te kunnen winnen’, vertelt Julie. ‘Zo werd het idee van Team Oirschot geboren: een select gezelschap van ondernemers en inwoners dat – begeleid door ons als “coach” – aan de slag zou gaan met wensen, kansen en ambities.’ Hiertoe werd een aantal sessies georganiseerd, waarbij het goede gesprek centraal stond. ‘We hebben mensen gevraagd wat ze nou echt belangrijk vinden voor hun leefomgeving’, vertelt Maayke. ‘Ook hebben we gevraagd wat buren of kennissen belangrijk zouden vinden. Zo bereik je meteen meer mensen. En zo dwongen we de teamleden ook om in overleg te gaan met hun achterban.’
Onpartijdig
Inge vertelt dat het heel fijn is dat bij zo’n intensief en innovatief project een externe partij betrokken is. ‘De inwoners van Oirschot waren blij dat een onafhankelijke, onpartijdige derde hun gesprekspartner was.’ Maayke beaamt dit. ‘We hebben meteen aangegeven dat we geen partij zouden kiezen. Dat we onafhankelijk zijn en dat Team Oirschot alles tegen ons kon zeggen. De teamleden vonden dat heel fijn; ook op deze manier werk je aan vertrouwen.’
Ervaring deelnemers
Volgens Cees Ouwerkerk, deelnemer aan Team Oirschot was de ‘Key succes factor’ dat men de groep zelf hun problemen liet analyseren en oplossen waardoor de adviezen door de hele groep gedragen werden voor het hele tracé van 3,5 kilometer. Rijkswaterstaat en gemeente Oirschot hebben niet of nauwelijks geprobeerd om hun visie op te dringen aan de groep en er werd respectvol omgegaan met iedere deelnemer.
Meer weten?
Wil je meer weten over onze ervaringen met social design, neem dan contact op met Inge Peters.
