Moderne auto’s en vrachtauto’s zitten vol sensoren en elektronica. Die produceren elke rit grote hoeveelheden data: sensordata over bijvoorbeeld de buitentemperatuur, maar ook ‘rijtaakdata’ over optrekken, schakelen, sturen, remmen enzovoort. Het voertuig heeft die data in de eerste plaats zelf nodig, maar een deel komt bij de autofabrikant terecht – en dankzij het project Road Monitor komt informatie gebaseerd op die data nu dus ook bij wegbeheerders. Wat kunnen die daarmee?
Veel, zo bleek uit projecten in onder meer Zuid-Nederland. “We zijn hier al in 2011 begonnen met het verkennen van de mogelijkheden”, weet Koen Steenbakkers, vanuit Rijkswaterstaat een van de projectmanagers Innovatie van SmartwayZ.NL. Hij doelt op het toenmalige programma Brabant In-car. “Van een doorbraak in het gebruik van voertuigdata kwam het toen nog niet. Maar de afgelopen drie jaar hebben we een paar interessante informatiediensten kunnen uitwerken tot het niveau marktklaar.”
Assetmanagement
Dat betreft allereerst Smart Asset Management, een project dat SmartwayZ.NL in 2019 startte. Koen: “Provincie Noord-Brabant was op zoek naar een slimme manier om de kwaliteit van het wegdek te bepalen. Daar zetten ze normaal speciale meetvoertuigen voor in, maar die rijden maar één keer per jaar over het wegennet. Zou voertuiginformatie kunnen helpen?”
In principe zou dat mogelijk moeten zijn, wist Koen. Als je met je auto door een gat in de weg rijdt, krijgen je schokbrekers het te verduren en slaat je stuur iets uit – en dat zie je terug in de voertuigdata. Maar kun je echt een directe link leggen tussen bijvoorbeeld stuuruitslag en wegdekschade? “Ons team Innovatie & Ontwikkeling heeft Beijer Automotive betrokken, een van de partijen uit ons netwerk. We hebben een traject bepaald van 60 kilometer met veel verschillende soorten deklagen. In 2020 hebben auto’s van Beijer dat rondje tientallen keren gemaakt. De voertuigdata die dat opleverde, zijn we vervolgens gaan analyseren, mede aan de hand van zichtwaarnemingen. Op welke patronen in de data moet je letten? Kun je ook kleinere beschadigingen vaststellen? Is de aard van de schade af te leiden? Enzovoort.”
Die analyses leidden uiteindelijk tot een prima assetmanagementproduct. “We zijn zelfs in staat om te zien of het bijvoorbeeld om een verzakte betonplaat of om scheuren in de weg gaat. De informatiedienst is niet zo nauwkeurig als dat speciale meetvoertuig. Maar als je ervan uitgaat dat er elke dag duizenden auto’s op het wegennet dit soort informatie kunnen leveren, ben je als wegbeheerder wel meteen op de hoogte van waar er schade is.”
Veiligheidsanalyse
Dit succes smaakte naar meer. Welke andere usecases waren mogelijk? Martijn Koobs, projectmanager bij provincie Noord-Brabant, had een bijzonder verzoek dat tot een tweede voertuigdataproject leidde, Safety Analysis. “In 2020 hebben we de N69 aangepakt. Het bestaande, zuidelijke deel had nieuw asfalt gekregen. Daarmee kunnen we weer jaren vooruit, maar voor die N69-Zuid willen we de komende jaren, tot 2030, wel wat extra veiligheidsmaatregelen treffen. Dit deel kent bijvoorbeeld een aantal lastige aansluitingen op het overige wegennet. Ook is er veel overstekend wild. Onze budgetten zijn niet meer zo ruim als vroeger, dus we waren op zoek naar een manier om veiligheidsissues te detecteren en prioriteren.”
Onderzoek op basis van ongevalsdata is een optie. “Maar dan is het leed al geschied. Liever leer je van bijna-ongevallen”, zegt Martijn. “Zo kwamen we op voertuigdata: kunnen we iets met gegevens over rem- en stuurbewegingen?”
Zijn vraag kwam begin 2021 bij Koen en het team Innovatie & Ontwikkeling van SmartwayZ.NL terecht. Die gingen opnieuw de samenwerking aan met Beijer Automotive. Martijn legt uit waar ze naar op zoek waren: “Als het wat drukker is, kan het heel moeilijk zijn om vanaf de aansluitingen op de N69-Zuid te komen. Sommigen worden het na een poosje wachten zat en knallen hun auto er dan maar tussen. Ik ken de weg en weet ongeveer waar dat speelt, maar dankzij de voertuiginformatie konden we de ‘hotspots’ precies aanwijzen: rond aansluitingen zie je dat invoegend verkeer heel snel accelereert en verkeer dat al op de weg is, juist stevig afremt.” Op soortgelijke wijze kon worden bepaald waar bijvoorbeeld schoolgaande jongeren eigen oversteekplaatsen creëren of waar geregeld wild de weg opschiet. “Het gaat steeds om een combinatie van gegevens. Uitwijken en hard remmen terwijl de lampen aanstaan, kan bijvoorbeeld duiden op overstekend wild.”
De waarde van voertuiginformatie voor verkeersveiligheid bleek dus geen theoretische. Martijn: “Het is ons gelukt om locaties te identificeren waar vaak bijna-ongevallen plaatsvinden. Daar kunnen we heel gericht maatregelen treffen.” Met diezelfde informatie kan je je maatregelen vervolgens ook eens evalueren, vertelt Koen. “Je ziet meteen of je je doel hebt gehaald.”
ROMO
De positieve resultaten van deze projecten in Zuid-Nederland waren voor Koen reden om het ministerie te benaderen. “Ook provincie Noord-Holland en gemeente Rotterdam waren bezig met voertuigdata, wist ik. Ik heb tegen het ministerie gezegd: er is momentum, wij hebben al een paar producten die marktklaar zijn, dus nú is het moment om op te schalen!”
Het ministerie is kort daarop het project Road Monitor (ROMO) gestart, met als focus voertuiginformatie over wegonderhoud, gladheidbestrijding en verkeersveiligheid. Mercedes-Benz heeft de opdracht voor het leveren van de informatie binnengehaald: het bedrijf zal twee jaar lang informatie leveren over het complete Nederlandse wegennet. Koen: “Ik ben aangesteld als projectmanager. Mijn rol is vooral: álle wegbeheerders meenemen, laten zien wat je ermee kan en dat scherpe zicht op de weg optimaal gebruiken.”
Volgens Martijn kan dat bijna niet misgaan. “Deze informatiebron gaat net zo groot worden als bijvoorbeeld floating car data. Die auto’s rijden toch wel. Het gaat puur om het benutten van de mogelijkheden. In Zuid-Nederland hebben we laten zien dat die mogelijkheden er absoluut zijn.”
Privacy en security
Werken met voertuigdata kan alleen als aan strenge privacy- en security-eisen wordt voldaan. Voor de SmartwayZ.NL-projecten Smart Asset Management en Safety Analysis is daarom een extern bureau ingeschakeld om te checken of de projecten privacy- en securityproof waren. Ook in het landelijke project Road Monitor staan privacy en security voorop. Mercedes-Benz levert bijvoorbeeld geen data aan overheden, maar in een overzichtelijk dashboard en via een API. Met een API kunnen wegbeheerders informatie uit verschillende systemen met elkaar koppelen. Dat werkt veel efficiënter voor wegbeheerders dan een stuwmeer aan data ontvangen, en voorkomt toegang tot potentieel privacygevoelige informatie. Bovendien vragen ze eigenaren van voertuigen expliciet toestemming voor het (anoniem en niet-herleidbaar) delen van voertuigdata met wegbeheerders.
*Foto van Koen Steenbakkers
